De Parel, nr. 5 1997
Tekst en tekening: Pierre Lombarts
Er zijn wel driehonderd soorten Agaves, de onderlinge verschillen echter zijn vaak zeer miniem. Het zijn droogteplanten, zogenaamde xerofyten, planten die woestijnen bevolken. Ze kunnen langdurig vocht opslaan om in leven te blijven, ze verdampen bijna geen water, weten het zeer efficiënt te gebruiken en zijn meestal tegen dierendorst gewapend. Uit de bladeren wisten de Inka’s en Azteken vezels, sisal, te winnen die tot touw getwijnd werden. De planten zijn n.l. thuis in het zuidwestelijk deel van Noord-Amerika en in Zuid-Amerika met daar als centrum Mexico. Het zijn daar veel voorkomende planten en dat is goed voor de bereiding van tequila. De planten bloeien maar eenmaal in hun leven, meestal na 10 of 20 jaar. De zeer snelgroeiende bloeiwijze van Agave cantala, die 7-10 m hoog en 6-12 cm dik kan worden, snijdt men jong af. Door de worteldruk geeft de wond veel vocht af, 365 gram in 24 uur ofwel 2400 gram in een week. Men maakt hier een soort wijn van, pulque. Door distillatie hiervan verkrijgt men de Mexicaanse brandewijn tequila, die zeer vitaminerijk is. Mogelijk zit de tequila in Mexico in het ziekenfondspakket. Maar maak je nu geen illusies, in cultuur hier bloeit de Agave nagenoeg nooit dus huisvlijt-tequila zal hier niet gebrand kunnen worden. Het sap werd voorts gebruikt voor de bereiding van azijn en suiker.
De zeer scherpe stekels dienden als naalden en spijkers. Agaves in pot dus buiten het bereik van kinderen houden vanwege die uitermate stugge scherpe punten. Sommige (groot)ouders zetten er kurken stoppen op. In het mediterrane gebied komen ze veelvuldig verwilderd voor. Het zijn bijzonder fraaie bladplanten. De zwaardvormige ietwat gekromde bladeren staan in een rozet direct op de wortels of soms op een klein stammetje. Het blad is stug, vlezig verdikt en zwaardvisachtig bewapend met haaks op de bladrand staande stekels en uitlopend in een scherpe punt. De groei is vrij traag en de plant wordt dan ook na enkele tientallen jaren pas volwassen. De bloeistengel verdringt het in het centrum gelegen groeipunt en dat is er de oorzaak van dat de meeste soorten na de vruchtzetting afsterven. Iedere plant zorgt voor nakomelingschap. De Agave doet dit door verjongd voor de dag te komen via wortelspruiten. De bloeiwijze is spectaculair. Het is een vrij snel opschietende 5-10 meter hoge stengel die veel vertakte zijtakjes heeft die duizenden bloemen dragen. Ze zijn geelwit, rijk aan honing, geuren lekker en bezitten meeldraden die 2x zo lang zijn als het bloemdek. Na de vruchtzetting blijven de bloeistammen nog een hele tijd de blik in het landschap vangen, vaak zeer scheef hangend. De bloemen worden ook verwerkt in tortilla’s, maiskoeken. Ook in de zeepbereiding maakt men gebruik van de bloemen en men weet er vis mee te bedwelmen.
De meest voorkomende is Agave americana die in Amerika de “Century Plant” genoemd wordt omdat deze volgens overlevering 100 jaar oud zou worden. Dit is niet zo, de plant wordt tussen de 10 en 20 jaar. Agave americana, de Amerikaanse Aloë (al is het helemaal geen Aloë, die hoort in Afrika thuis) is een veel gekweekte plant. Het is op de eerste plaats een sierplant die echter ook veel als heggeplant gebruikt wordt. Agave cantala, Manila maguey, Bombay Aloë, wordt geteeld voor de vezels. Agave fourcroydes levert vezels voor binddraad en fijngemalen pulp voor de papierfabricage. Agave funkiana geeft vezels voor borstels. De vezels van Agave letonae zijn fijner dan die van A. fourcroydes en worden gebruikt voor het weven van zakken. Agave sisalana is de sisalproducent
en Agave vera-cruz wordt geteeld voor zijn hoge suikergehalte.
Over de behandeling als kamerplant -en later als kuipplant- weet u ongetwijfeld meer dan ik en dientengevolge waag ik me daar niet aan. Moeilijk is het niet want ik heb al jaren Agave americana en Agave americana ‘Marginata’ staan en ik kweek van wortelbroed plantjes voor de kinderen. lk ben er niet ontevreden over.
Redactie: Over Agave werd eerder gepubliceerd door L. Hilberts in Parel 1989, nr 17, p. 128. Voor het kweken van Agave in de volle grond zie Parel 1989, nr 18, p. 138.