Tekst en foto’s: B. Buynsters. De Parel nr. 1, 2003
Lemandarin “Otaheite” is héél geschikt voor in de pot of kuip. Bovendien heeft hij een hoge sierwaarde. Hij is een Citrus-hybride, hoogst waarschijnlijk een kruising van citroen en mandarijn.
In 1818 schrijft Risso (een hoog geachte citruskenner) dat hij deze plant, die Chinese sinaasappel met rode bloemen genoemd werd, voor het eerst zag in 1815 bij een kweker in Parijs.
De plant was geïmporteerd vanuit Engeland maar was oorspronkelijk afkomstig uit Otaiti, het huidige Tahiti in Polynesië.
In de loop der jaren heeft deze plant veel verschillende namen gehad, omdat hij of bij een andere soort werd ingedeeld, of als zelfstandige soort benoemd werd, of omdat hij zogenaamd herontdekt werd.
Zo heette hij Citrus aurantium variëteit otaitensis, daarna Citrus taitensis, toen Citrus limonia Osb. var. otaheite, later Citrus tangerina Hort. ex Tan. En nu wordt hij aangeduid als: Lemandarin var. otaheite (kruising van lemon en mandarin).
In de volksmond werden o.a. de volgende namen gebruikt: “niet zure sinaasappel”, “Pinocchio sinaasappel”, “zoete mandarijn”, en nu “otaheite”.
Geen wonder dat er zoveel verwarring blijft bestaan over de juiste naam van zo’n plant.
Als verschillende kwekers dan ook nog hun zelf bedachte naam gaan inbrengen, is de chaos helemaal compleet.
In het heel fraaie boek “Zitrusblume im Zieranbau” van de gebroeders Tintori en Paolo Galeotti, wordt nu de oude naam Citrus otaitensis gebruikt.
Afgelopen jaren hebben de gebroeders Tintori (grote citruskwekerij in ItaliÎ) de ota-heite in hun catalogi wel 5 verschillende namen gegeven.
En de liefhebbers vaak maar denken dat er weer een nieuwe soort op de markt verschenen is!
Deze naamgevingsperikelen kom je trouwens bij heel veel citrusplanten tegen.
Vandaar ook dat men op dit moment bij twijfels probeert om, mede met behulp van DNA-onderzoek, tot een juiste naamkeuze en soorttoedeling te komen.
Maar nu terug naar de ota-heite zelf:
In pot blijft het een mooie kleinere boom (foto 1 ). Hij is vrij van doornen en heeft een dichte bebladering. Die bladeren zijn donkergroen en ovaal-lancetvormig. Nieuwe scheuten zijn in het begin diep paars van kleur. Ook de bloemknoppen (foto 2) hebben die kleur alhoewel de heerlijk geurende bloemen van binnen wit zijn. Hij bloeit eigenlijk het hele jaar door en is zeer rijkdragend.
De vruchten (foto 3) zijn klein, met een diameter van ongeveer 4-5 cm., en bolvormig; aan de boven- en onderkant afgeplat. De bovenkant van de vrucht loopt vaak uit in een kleine tepel en bij de basis (kant van het steeltje) heeft hij een kleine nek. De vruchten, die bij rijpheid oranje kleuren, blijven lang aan de plant hangen wat de sierwaarde fiink vergroot. De dunne schil van de vrucht, die gemakkelijk loslaat bij het pellen, bevat veel oliekliertjes.
De as van de vrucht zelf is hol. Het vruchtvlees bevat veel sap en is oranje van kleur.
Meestal telt de vrucht 6-10 segmenten (par-tjes). Vaak wordt geschreven of gezegd dat de vrucht zoet is. De smaak is zelfs eigenlijk flauw. Dat komt door het bijna totaal ontbreken van citroenzuur. Ditzelfde zegt men van de “zoete citroen” (Citrus limettoïdes Tan. Palestine). Ook hier ontbreekt het citroenzuur en is de smaak gewoon heel flauw te noemen.
Er zitten geen of weinig zaden in de vrucht. Meestal zijn er slechts drie tot zes rudimenten aanwezig.
Verder is de otaheite goed kouderesistent d.w.z. hij past zich aan koudere omstandigheden aan door de fysiologische processen in de plant op een lager pitje te zetten. Hij kan het best op een lichte plaats overwinteren bij zo’n 5 – 10 graden Celsius, wat voor de meeste citrusplanten trouwens aan te raden is.
De otaheite doet het in ons klimaat dan ook goed met Poncirus trifoliata als onderstam. Al in het eerste of tweede jaar begint hij te bloeien en wil al vrucht gaan dragen. Uiteraard is het dan nog beter om bloemen en vruchten te verwijderen, zodat groei en vorm van de plant voorrang krijgen. Ook is hij gemakkelijk te stekken en als zodanig verder op te kweken.
In verschillende Amerikaanse staten wordt hij vooral gekweekt voor de verkoop rond Kerstmis als potplant met veel vruchten en bloemen. Ook rond het Chinese Nieuwjaar is het een zeer gewaardeerde plant.
In ons klimaat echt een aanrader voor een plaatsje in de verzameling van de citrusliefhebber.
Literatuur:
– The Citrus Industry door W.T Swingle, H.J.Webber e.a. Volume 1: History, Botany and Breeding. University of California (niet meer verkrijgbaar).
– Citrus. How to Select, Grow and Enjoy door R. Ray en L. Walheim. HP. Books. ISBN 089586-076-7
– Zitrusb‰ume im Zieranbau, of ‘Ornamental Citrusplants’, G. en 5. Tintori, P. Galeotti e.a. ISBN 88-7970-143-6
Soortnamen:
aurantium oranje, sinaasappelachtig
limettoides limmet (citroentje)-achtig
limonia citroen-achtig
otaheitense van Otaheite (=Tahiti)
otaitensis idem
tangerina ?
trifoliata driebladig