Tekst en foto’s: Marijke Oppe. Parel nr. 3 – 2013.
Enige jaren, ik denk drie of vier jaren geleden, kreeg ik van een bezoekster die op de Bos en Burchtfair in Oostvoorne de stand van Regio 2 bezocht enkele zaden. Ze had die tijdens een bezoek aan haar dochter in Brazilië verzameld. Ik heb deze zaden gezaaid en na verloop van enkele weken kwam een aantal van die zaden op. Uiteindelijk is er één plant overgebleven die een plaatsje kreeg in de serre. De plant groeide voorspoedig, gek was wel, dat hij in de winter na verkleuring bijna alle blad verloor. Gelukkig liep hij elk voorjaar weer uit. Het is een dorstige plant, op hete dagen krijgt hij twee keer water. Ik bemest hem met Osmocote en verpot hem ieder jaar. Omdat de zaden uit Brazilië afkomstig waren durfde ik hem niet, zoals de kuipplanten, buiten te zetten. De plant kreeg een plaatsje voor de schuifpui in de ochtendzon. De schuifpui staat alleen open als het echt warm is. Afgelopen maart ontdekte ik dat er bloemknopjes gevormd werden, een teken dat de plant het naar zijn zin heeft denk ik. Helaas had ik geen naam gekregen bij de zaden. Ik had geen idee hoe ik achter de naam kon komen. Tijdens een gesprek met Johan Winkelman over deze plant zei hij waarom zet je hem niet op facebook. Je hebt daar een groep mensen die elkaar helpt bij het vinden van namen van voor hen onbekende planten. Nu ben ik niet zo’n grote held op de computer en aanverwante zaken maar waarom zou ik het niet proberen. Met behulp van Johan ben ik aangemeld bij deze groep en heeft hij de foto’s voor me op facebook gezet. Een halve dag later had ik antwoord van een meneer uit Manilla. Hij schreef dat het om Terminalia catappa ging en dat de plant ook wel Indiaase amandel wordt genoemd. Uit Zuid-Afrika kwam ook een reactie, deze meneer schreef dat Terminalia catappa in Saoedi-Arabië vlak aan zee wordt geplant omdat zoute wind en hitte goed wordt verdragen en de wortels het zand goed vasthouden. Verder schreef hij dat bij kou het blad mooi verkleurt en afvalt net als bomen in een gematigd klimaat. Tot slot nog een bericht van een dame uit Jamaica zij schreef: “Wij noemen hem amandel. De vruchten van Terminalia catappa zijn kleiner dan die van de amandelen die we allemaal kennen. Het vruchtvlees dat om de noot heen zit is ook eetbaar. De plant wordt op den duur een grote boom.”
Ik was zeer verbaasd dat ik al zo snel reacties op de naam kreeg. Eerst heb ik de boeken erbij gepakt. In Botanica staat: Dit grote geslacht bestaat uit zo’n 200 soorten groenblijvende en bladverliezende bomen die te vinden zijn in tropische en subtropische delen van Azië, Australië en zuidelijk Afrika. Ze hebben vaak een gegroefde schors en takken die in lagen groeien. Het gaat om vorstgevoelige bomen (minimum temperatuur 16°C) die goed doorlatende grond nodig hebben en volop zon. Op Google vond ik de volgende informatie: Terminalia catappa is inheems in Zuid-Oost Azië waar hij algemeen voorkomt. In noorden van Australië, Polynesië, Afrika en in Zuid-Amerika werd de boom vaak aangeplant. Terminalia catappa is een grote tot 18 meter hoge, semi bladverliezende boom, met takken die horizontaal groeien. Hij heeft breed ovaal blad. De bloemen zijn klein, wit en geuren zwak en worden bestoven door kevers en vliegen. De bloemen worden gevolgd door op amandelen lijkende vruchten die van groen via geel naar rood verkleuren tijdens het rijpen. De zaden worden gegeten Terminalia catappa groeit van nature aan de kust in de warme vochtige tropen. Ze verliezen blad zoals gezegd van de kou maar ook tijdens het droge seizoen. Vermeerderen gebeurt door zaden. De zaden blijven lang kiemkrachtig en verspreiden zich met behulp van vleermuizen en vogels die de vruchten eten. De zaden blijven drijven en kunnen grote afstanden afleggen over een rivier of de zee. Gebruik: Het is een boom die voor veel verschillende doeleinden wordt gebruikt. De Vruchten hebben een aangename geur, worden gegeten hoewel ze vaak vezelig zijn. De pitten worden rauw of geroosterd gegeten en de smaak lijkt op die van amandelen. Soms worden de pitten gebruikt om er olie uit te persen die in de keuken wordt gebruikt. Het blad wordt gebruikt als veevoer en de kweek van zijderupsen. Het hout is sterk en buigzaam en wordt voor veel doeleinden gebruikt. Uit de stam wordt een kleurstof gewonnen die gebruikt wordt voor het prepareren van leer en als basis voor inkt. Voor verschillende medische klachten worden zowel bladeren, wortels en bast gebruikt. Hoewel het strikt genomen geen kuipplant is, is het een aanwinst voor in een warme serre.
Volgens Backer: Terminalia, van het Latijnse terminalis, eindelings. Bij de eerst beschreven soort T. catappa L. zijn de bladeren opeengedrongen tot eindelingse kuiven.
Catappa is een wijziging naar de Maleisische boomnaam katápang.
