De Parel, nr. 2, 2002
Tekst en foto’s: A.M. de Vlaam
Aanleiding tot dit artikel was de vondst op de tuinbeurs in Hasselt in 2001 van ananassalie (Salvia elegans) die, zoals de naam reeds zegt, een heerlijke ananasgeur verspreidt en ook in de keuken bruikbaar is.
Algemene opmerkingen over Salvia, salie.
De naam Salvia komt van het Latijnse salvus wat ‘veilig’ ,’behouden’, betekent. Dit slaat op de geneeskrachtige eigenschappen van de echte salie ( = Salvia officinalis, geneeskrachtige salie).
Salvia is met 900 soorten het grootste geslacht in de familie van de lipbloemigen (Lamiaceae). Salvia is eenjarig, tweejarig, een vaste plant of een struik. Ze is vorstgevoelig, met name de meeste Mexicaanse en Zuid-Amerikaanse soorten, tot winterhard.
Salvia’s komen voor over de hele wereld, behalve in zeer koude gebieden en in het tropisch regenwoud. Ze prefereren droge zonnige hellingen.
De bloemen produceren veel nectar, hetgeen veel bestuivende insecten aantrekt, en zijn tweelippig. De onderste lip is vlak en de bovenste lip is gebogen tot heim- of bootvormig. De bloemkelk is eveneens twee-lippig en kan opvallend gekleurd zijn.
Salvia vraagt om volle zon, lichte grond en ruim water. Salvia officinalis en enkele andere soorten houden van kalk.
Salvia’s zijn te vermeerderen door zaad of stek. Veel soorten zijn geliefd bij slakken en rupsen.
Vooral winterharde salie-soorten die het in onze tuinen al vele jaren goed doen, hebben vaak zeer sprekende Nederlandse namen. Maar ook niet-winterharde soorten laten van zich spreken. Zo kent men o.a.: geie-, zilver-, blauwe- en zwarte salie; fruitsalade-, ananas-, meel-, muskaat- en citroensalie; Griekse bergthee-, Transylvaanse-, Spaanse- en Chinese salie; mirt-, gamander-, wilgbladige-, Ceder- en veldsalie; krans-, kuif-, kleverige-, herfstsalie en kankerkruid.
De winterharde kleverige salie (S. glutinosa) kan ik u niet aanraden. Behalve dat de gehele plant kleeft is het geen fraaie plant en zijn de bloemen flets geel. Het ergste is echter het hardnekkig uitzaaien. Erg mooi vind ik de Chinese salie (S. bulleyana) die in de zomer in de volle grond bloeit met geel met paarse bloemen. Heel apart. Ze is ook winterhard.
Niet winterharde Salvia’s
De bovengenoemde Salvia elegans (ananassalie) is een vertakte vaste plant uit Mexico en Guatemala waar zij twee meter hoog kan worden. Bij ons wordt de plant echter maximaal een bij een meter. Deze plant is niet winterhard. Soms lukt het haar met flinke afdekking in de tuin over te houden. Het beste is ze te houden als kuipplant zodat men ook binnen kan genieten van de herfstbloei. Ze is geliefd om het lichtgroene puntige blad dat tot 9 cm lang kan zijn en de ananasgeur en -smaak. Bloemkransen verschijnen in de late herfst (okt-dec). De bloemen (zie foto) zijn karmijnrood en eetbaar en worden gebruikt als garnering.
De variëteit Salvia elegans ‘Scarlet Pineapple’ (scharlakenrode ananas) is de echte ananassalie en heeft een sterkere ananasgeur dan ananas! De bladeren worden culinair gebruikt vanwege het aroma.
Uitstoelen van de ananassalie vindt plaats doordat horizontale, verhoutende uitlopers ontstaan die gemakkelijk wortelen. Men ziet dit ook wel bij andere salie-soorten zoals de boven genoemde winterharde S. glutinosa.
Om de varieteit ‘Scarlet Pineapple” te vermenigvuldigen is vermeerdering door stek het beste. Met aanaarden gaat dat heel gemakkelijk.
Andere fraaie Salvia’s uit Centraal-Amerika die niet betrouwbaar winterhard zijn en het beste als kuipplant kunnen worden gebruikt zag ik in een uitzending van “Gardeners’ World”:
- guaranitica (paarsblauw, uit Mexico).
- involucrata ‘bethellii’ en ‘Mrs Pope’ (mooie bloemknoppen).
- oppositiflora (rood, laag, harig).
- discolor (donkerpaars tot zwart. Volgens kweker Bastin de meest indrukwekkende als kuipplant).
- buchananii (rood).
Deze Salvia’s vormen knollen en kunnen net als Dahlia’s vorstvrij in hun kuip donker overwinteren. In het voorjaar kan men desgewenst de uitlopers laag afsnijden en met stekpoeder oppotten in cocopeat. Eventueel zijn deze Salvia’s te zaaien als lichtkiemers.
“Niet betrouwbaar winterhard” zegt men wanneer een plant wel enige vorst verdragen kan en beschut of afgedekt in de volle grond een zachte winter kan overleven. Vorstvrij overwinteren is uiteraard de veiligste weg.
Ook Salvia patens vormt een knol (zie foto). In het bijzonder de variëteit ‘Cambridge Blue’, is geliefd o m haar bijzonder blauwe kleur (zie foto). Ze is niet winterhard en kan als eenjarige gekweekt worden. Ze bloeit van juli tot oktober. Ze kan ook vorstvrij overwinteren. lk zet haar gesnoeid in de vorstvrije kas. In het voorjaar loopt ze dan weer uit net als een Dahlia. lk denk dat ze eventueel donker kan overwinteren. In het voorjaar is verpotten in verse potgrond met organische mest aan te bevelen. Daarna elke twee weken kunstmest. Net als ik met Salvia elegans deed moet het mogelijk zijn de niet winterharde soorten in de volle grond te kweken en ze net als Dahlia’s voor de nachtvorst op te graven en op te potten zodat men nog van de bloei genieten kan.
Mijn Salvia elegans toont tot nu toe geen spoor van knolvorming. Misschien doet deze soort dit niet of komt dat pas op latere leeftijd.
De beste tijd om Salvia’s die geschikt zijn als kuipplant bij een kwekerij uit te zoeken is half september tot half oktober. Dan bloeien de meeste soorten wat de keuze vergemakkelijkt. Houd er rekening mee dat een aantal niet-winterharde soorten pas vanaf oktober bloeit en dat een groot deel van de bloeiperiode in de kas zal plaatsvinden. Het is wel mijn ervaring dat bij lage temperatuur het bloeiproces trager gaat zodat de bloemen minder snel afvallen en de bloeiperiode aanzienlijk langer is. Zeker bij Salvia elegans was dat heel duidelijk.
Gespecialiseerde Salvia-kwekers zijn Roger en Linda Bastin in Zuid-Limburg.
Hun adres is: Nieuwenhuysstraat 29,
6336 XV, Aalbeek, gemeente Hulsberg.
Tel.: 045-5231475. Internet: www.bastin.nl.
Zij zijn open van maart tot november dinsdag t/m zaterdag van 10-17 uur. In de nazomer organiseren zij speciale Salviadagen.
Misschien voor u een lange reis maar de moeite waard. Bestudering van hun catalogus leert dat ongeveer de helft van hun sortiment niet winterhard is en als kuipplant wordt aanbevolen.
Samenvatting:
Niet winterharde Salvia’s
– komen meestal van zonnige berghellingen uit Midden-Amerika
– vormen vaak knollen en kunnen dan overwinteren als Dahlia-knollen
– bloeien laat in het jaar
– bloeien langduriger in een koele ruimte
Soortnamen:
buchananii naar F. Buchanan(ius)
bulleyana naar A. K. Bulley
discolor bont
elegans sierlijk
glutinosa kleverig
guaranitica ?
involucrata met een omwindsel
officinalis geneeskrachtig
oppositiflora tegenover staande bloemen
patens open-, afstaand